Angst Essen Seele Auf (1974)

Het idee van een relatie met een groot leeftijdsverschil ontleende Fassbinder aan All That Heaven Allows (1955), maar dan zonder de sentimentaliteit en de sturende achtergrondmuziek. Om de tegenstelling nog groter te maken, maakte hij van de man een Marokkaanse gastarbeider. De eenzame weduwe wil gezelschap; de gastarbeider wil een betere huisvesting. De twee minnaars worden vaak van op afstand getoond, door een deuropening of door een raam of trapleuning. Dit is het standpunt van de afkeurende toeschouwer. De twee voelen zich bekeken en veroordeeld door de maatschappij. Ruimtelijke afstand wordt gebruikt om een gevoel van "wij" tegen "zij" op te roepen. Geel en rood worden veel gebruikt, onder andere als gekleurd licht in het café. Geel kan symbool staan voor jaloezie; rood voor passie. Het is een sociale satire. Enkele misplaatste opmerkingen suggereren dat er nog steeds met Hitler gedweept wordt. De kruidenier en de zonen van Emmi hebben een hitlersnor. De andere kuisvrouwen veroordelen hun collega in eerste instantie, maar draaien bij wanneer ze een sterke man nodig hebben. Wanneer zij de biceps van Ali betasten, is hij opeens hun knuffelmarokkaan, terwijl de Bosnische vrouw alleen op de trap achterblijft als hun nieuwe slachtoffer van uitsluiting. Brigitte Mira speelt de rol van eenzame weduwe zeer natuurlijk. Fassbinder heeft zichzelf de rol toebedeeld van de luie schoonzoon. El Hedi ben Salem is zowel de naam van de acteur als de echte naam van z’n personage. De grammaticale fout in de titel is een citaat in z’n gebrekkige Duits. “Angst isst die Seele auf” zou correct zijn.

Een zeer boeiende Fassbinder. Fascinerend en triestig tegelijk wanneer een autochtone oudere dame een amoureuze relatie aangaat met een jongere viriele Marokkaanse man. Het raciale verschil is iets dat hun omgeving niet pikt en hun leeftijdsverschil heeft het er niet op vergemakkelijkt zie maar naar de de jaloerse vrouw die zich tekort gedaan voelt in het café. Het plotverloop vond ik wel erg snel verlopen. Ik had iets meer uitdieping verwacht bij het ontstaan van de relatie. Ze kenden elkaar nog maar amper en ze belandden al in bed. En ook het huwelijksaanzoek bleef niet lang op zich wachten. Mogelijks dat hun motieven (eenzaamheid en aanvaarding) een rol speelden. Wat volgt is een mooi samenspel van hun relatie als koppel, hun ongemakkelijk restaurantbezoek was aandoenlijk. De afwijzende blikken en negatieve reacties sneden door merg en been. Ze werden paria’s. Racisme was overal aanwezig, duidelijk en subtiel. Interessant was ook de verdere ontwikkeling van hun huwelijk en het feit dat ook Emmi zich onbewust bezondigde aan racisme. Ze negeerde op de duur de negatieve reacties, ze minimaliseerde ze zelfs, de kleine ruzie over couscous of de ongemakkelijke scène als knuffelmarokkaan, ... je voelde de ontgoocheling van Ali tot in de huiskamer. Zeer sterke rollen van beide hoofdrolspelers. Eveneens een leuke tussenkomst van Fassbinder zelf als luie racistische schoonzoon. Fijne verkapte zinnen ook van Ali, leuk om volgen waardoor je meteen uitkomst bij de prachtige titel “Angst essen Seele auf”. Mooi! Dikke 4,0*.

Heel mooie film van Fassbinder. Een oudere weduwe en een jonge gastarbeider, allebei eenzame zielen, vinden liefde en bouwen samen aan wat geluk. Ze moeten daarbij opboksen tegen discriminatie en sociale afkeuring die nog nagalmende echoën lijken uit het Derde Rijk. Later in de film zien we dan weer hypocrisie... wanneer dezelfde kwatongen Emmi nodig hebben is er van kwaadsprakerij plots geen sprake meer. De beste scène was voor mij deze waar twee dames op bezoek komen bij Emmi en over Ali praten alsof hij een huisdier is, terwijl hij er bij staat. Angst Essen Seele Auf is hiermee een bitterzoet sociaal sprookje met leuke dialogen, aansprekende personages en een eerlijke kijk op hoe vreemd de mens soms in elkaar zit.